Ulama Nedir?
Tarih: 3 Aralık 2015 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 3 Yorum var.
Şiirde ulama ne demektir, nasıl bulunur ve örnekleri nasıldır bu yazımızda bulabilirsiniz. Aslında bir ses olayı olarak görünmese de, ses olayları başlığı altında ele alınan ulama şiirde art arda gelen kelimelerin hecelenmesi sırasında bazı hece veya harflerin kelimeler arasında aktarılması esasına dayanmaktadır.
Daha açıklayıcı bir biçimde tanımlayacak olursak, “ünsüzle biten bir kelimeden sonra ünlüyle başlayan bir kelime geldiğinde, birinci kelimeyle ikinci kelimeyi birbirine bağlayarak / birlikte okuma olayına” ulama denilmektedir. Ulama, yazıda gösterilmeyen bir ses olayıdır. Çünkü konuşurken, sözcükleri okurken ulama olup olmadığı ortaya çıkar.
Bir cümlede ulama olup olmadığını anlamak için, ünsüzle biten kelimeler aranır. Ünsüzle biten kelimelerden sonra ünlü ile başlayan bir kelime geliyorsa, burada ulama vardır denilir. Örneğin, “Şu yüce dağların karı eridi, sel oldu gidelim bizim ellere.” cümlesinde ünsüzle biten kelimelerden sonra ünlü ile başlayan sadece iki kelime var. Arka arkaya gelen “sel oldu, bizim ellere” kelimelerinde ulama vardır. Burada ulama olduğu, hecelenirken “se-lol-du, bi-zi-mel-le-re” şeklinde kelimelerin birleşmesinden de anlaşılabilir.
Ses Değişikliği Olan Kelimelerin Yazımı
Tarih: 25 Temmuz 2012 | Bölüm: Yazım Kuralları | Yorumlar: 5 Yorum var.
1. Ünlü daralması görülen Türkçe kelimeler:
Örnek: söyle-yor>söylüyor,
anla-yor>anlıyor,
yaşa-yor>yaşıyor,
de-yor>diyor
de-e>diye
de-en>diyen,
de-e-lim>diyelim,
ye-en>yiyen,
ye-ince>yiyince,
ye-ecek>yiyecek,
kork-ma-yor>korkmuyor,
gel-me-yor>gelmiyor…
NOT: Birden çok heceli olan kelimelerde de sadece söyleyişte daralma vardır:
Örnek: atlayarak (>atlıyarak), başlayan (>başlıyan), yaşayacak (>yaşıyacak), atlamayalım (>atlamıyalım), gelmeyen (>gelmiyen), gizleyeli (>gizliyeli)…
2. Ünlü düşmesi olan kelimeler:
Örnek: ağız>ağzı, burun>burnu, koyun (bağır, döş)>koynuna, alın>alnı, oğul>oğlu, gönül>gönlüm, beniz,>benzi, ömür>ömrüm, cürüm>cürmü,
hüküm>hükmü, fikir>fikri…
Örnek: ileri-le-mek>ilerlemek, koku-la-mak>koklamak, kavuş-ak>kavşak, uyu>uyku, devir->devril-…
Örnek: nerede>nerde, burada>burda, şurada>şurda…
Örnek: kayıp>kaybolmak, emir>emretmek, keşif>keşfetmek, sabır>sabretmek…
NOT: Gönülden gönüle, ağıza, buruna, babadan oğula örneklerindeki gibi ekte geniş ünlü varsa hece düşmesi olmayabilir.
NOT: oyunu, koyunu vb. hece düşmesi olmayan kelimelerdir.
NOT: Özel isimlerde -hâliyle- hece düşmesi olmaz:
Örnek: Gönül’e, Ömür’ü…