Kutadgu Bilig’in Özellikleri
Tarih: 27 Temmuz 2013 | Bölüm: Kutadgu Bilig | Yorumlar: 5 Yorum var.
Kutadgu Bilig’in maddeler hâlinde kısaca özellikleri aşağıda sıralanmıştır:
• İslami Türk edebiyatının bilinen ilk büyük eseridir.
• 6645 beyitten oluşan manzum bir siyasetnamedir.
• 11. Yy’da Türkçenin bilim dili olarak kullanıldığına en büyük tanıktır.
• Sözcük anlamı “mutlu olma bilgisi”, terim anlamı “siyaset bilgisi”dir.
• Yazarı Yusuf Has Hacip’tir.
• Yazar, kendisini Ay Toldı ile özdeşleştirmiştir.
• Kitapta Ay Toldı’ya bakınca, Yusuf’un seçkin bir aileden geldiğini, iyi bir eğitim gördüğünü tahmin edebiliriz.
• Eser, Doğu Karahanlı Hükümdarı Tavgaç Uluğ Buğra Han’a sunulmuştur. Bu sayede Yusuf, saraya hâcip olarak tayin edilmiştir.
• Eserin bugüne ulaşan 3 nüshası vardır: Herat, Mısır, Fergana
• Beyitler hâlinde yazılmıştır. Mesnevi tarzında kafiyelenmiştir. Türk edebiyatının ilk mesnevisidir.
• Yazar, İranlı şair Firdevsi’nin Şeh-nâme’sinden etkilenmiştir. Onun vezniyle yazmıştır.
• Eserin sonundaki üç bölüm gazel tarzıyla kafiyelendirilmiştir. Ayrıca eserin içine serpiştirilmiş mani tarzı kafiyeli 173 dörtlük vardır.
• Tam ve zengin kafiyeden çok yarım kafiye vardır. Redif çok azdır.
• Yarım kafiyeleriyle, hece ritmiyle ve zaman zaman görülen mani tarzında kafiye şemasıyla Kutadgu Bilig Türk halk şiiri ahengini de taşır.
Yusuf Has Hacip / Kutadgu Bilig
Tarih: 6 Aralık 2011 | Bölüm: Ulular, Y | Yorumlar: 56 Yorum var.
Yusuf Has Hacib Karahanlı edip, şâir ve devlet adamı. Doğu Türkistan’daki Balasagun şehrinde, muhtemelen 1017 yılında doğdu. Asil bir Türk ve Müslüman âileye mensup olduğu tahmin edilmektedir. Balasagun’da tahsil ve terbiye gördü. Karahanlı hizmetine girip, ‘Has Hâcib’ unvânını almadan önce Balasagunlu Yûsuf, olarak tanındı.
Balasagunlu Yûsuf, kendini çok iyi yetiştirdi. Elli yaşlarındayken on sekiz ay içerisinde manzum olarak Kutadgu Bilig adlı meşhur eserini yazdı. Bu kitabı, Kaşgar’a gelip, 1070′te Karahanlı hükümdarı, edebiyat meraklısı Uluğ Kara Buğra Hana arz etti. Kara Buğra Han, Türklerin ahlâk hukuk ve devlet idâresi ile törelerini çok güzel olarak dile getiren eseri, Balasagunlu Yûsuf’a, sarayında okuttu. Kutadgu Bilig, Karahanlı Sarayında günlerce okunup, çok beğenildi. ‘Uluğ Has Hâcib’ unvânı ile başvezir yardımcılığı ile taltif edilerek, en yüksek Karahanlı devlet memuriyetlerinden biri verildi. Bu vazifesiyle ‘Yûsuf Has Hâcib’ olarak tanınıp, târih ve edebiyat literatürüne girdi.
Yûsuf Has Hâcib, İslâmî Türk edebiyatının, eseri elimize geçen ilk yazarıdır. Devrinin bilgin bir yazarı ve Türk tefekkür târihinin mümtaz bir düşünürüdür. Eserini, münâcât, nât, cihâr yâr-ı güzîn’i övme ile süslemiştir. Yûsuf Has Hâcib’in vefâtı muhtemelen 1077′dir.
Karahanlı dönemindeki yeni oluşum diğer alanlarda olduğu gibi kendisini edebiyatta da göstererek, özellikle bu dönemde önemli bir Türk-İslâm merkezi haline gelen Doğu Karahanlıların başkenti Kaşgar‘da, İslâmî Türk edebiyatının bilinen ilk eserleri -XI. yüzyıl ortalarında- Hakanî Türkçesi ile yazılmaya başlandı. Bunlardan biri Balasagunlu Yûsuf’un Balasagun’da iken yazmaya başladığı ve Kaşgar’a gelerek orada tamamlayıp 1069/1070’te Karahanlı hükümdarı Tabgaç Buğra Han’a sunduğu Kutadgu Bilig’dır.