Kutadgu Bilig’in Özellikleri
Tarih: 27 Temmuz 2013 | Bölüm: Kutadgu Bilig | Yorumlar: 5 Yorum var.
Kutadgu Bilig’in maddeler hâlinde kısaca özellikleri aşağıda sıralanmıştır:
• İslami Türk edebiyatının bilinen ilk büyük eseridir.
• 6645 beyitten oluşan manzum bir siyasetnamedir.
• 11. Yy’da Türkçenin bilim dili olarak kullanıldığına en büyük tanıktır.
• Sözcük anlamı “mutlu olma bilgisi”, terim anlamı “siyaset bilgisi”dir.
• Yazarı Yusuf Has Hacip’tir.
• Yazar, kendisini Ay Toldı ile özdeşleştirmiştir.
• Kitapta Ay Toldı’ya bakınca, Yusuf’un seçkin bir aileden geldiğini, iyi bir eğitim gördüğünü tahmin edebiliriz.
• Eser, Doğu Karahanlı Hükümdarı Tavgaç Uluğ Buğra Han’a sunulmuştur. Bu sayede Yusuf, saraya hâcip olarak tayin edilmiştir.
• Eserin bugüne ulaşan 3 nüshası vardır: Herat, Mısır, Fergana
• Beyitler hâlinde yazılmıştır. Mesnevi tarzında kafiyelenmiştir. Türk edebiyatının ilk mesnevisidir.
• Yazar, İranlı şair Firdevsi’nin Şeh-nâme’sinden etkilenmiştir. Onun vezniyle yazmıştır.
• Eserin sonundaki üç bölüm gazel tarzıyla kafiyelendirilmiştir. Ayrıca eserin içine serpiştirilmiş mani tarzı kafiyeli 173 dörtlük vardır.
• Tam ve zengin kafiyeden çok yarım kafiye vardır. Redif çok azdır.
• Yarım kafiyeleriyle, hece ritmiyle ve zaman zaman görülen mani tarzında kafiye şemasıyla Kutadgu Bilig Türk halk şiiri ahengini de taşır.
Kutadgu Bilig
Tarih: 27 Temmuz 2013 | Bölüm: Kutadgu Bilig | Yorumlar: 8 Yorum var.
Türk dilinin, edebiyatının, kültür tarihinin kaynağı olan Kutadgu Bilig adlı eser / kitap Yusuf Has Hacib tarafindan, 462 (1069/1070) yılında Kâşgar’da tamamlanarak Karahanlılann hakanı Sulaymân Arslan Hakan oğlu Abü ‘Alî Hasan’a sunulmuştur. Eserin yazan ve bilinen ilk İslam-Türk şairi Yûsuf Hâss Hâcib ya da Uluğ Hass Hâcib’in adma eserde yalnız bir kez rastlanmaktadır.
Bu kişi hakkındaki bütün bilinenler biri mensur, öbürü manzum olmak üzere esere sonradan ayrı devirlerde eklenmiş olan iki eklemede bulunan malûmata inhisar etmektedir. Bu malûmata göre, şair Balasagun (Kuz-Ordu)’da dünyaya gelmiş olup soylu bir ailedendir. Memlekette bilimi, erdemi, züht ve takvası ile temayüz eden şair eserini Balasagun’da yazmağa başlamış ve bir buçuk yılda tamamlayarak Türk hakanına sunmuştur.
Şairin kudretim takdir eden hakan, kendisine has-hâciblik mansıbını vermiştir. Bu, vazifelerin en incesi olarak tavsif edilen hâciblik, teşrifat bakanlığının vazifeleri ve bunu üzerine alacak kimsede aranılan vasıflar hakkında eserde, hakan, vezir ve kumandandan sonra, ayrı bir bahis bulunmaktadır.
Yazarın çağdaşı al-Kâşgarî tarafindan Türkçesinin tayangu olduğu ifade edilen hacib kelimesinin Türkçe karşılığı kullanılmamakla birlikte adı Türkçe olan belki tek kitaptır.
Kutadgu Bilig’den Özlü Sözler
Tarih: 26 Temmuz 2013 | Bölüm: Kutadgu Bilig | Yorumlar: 1 Yorum var.
• İnsan inciyi denizden çıkarmadıkça, o ister inci olsun, ister çakıl taşı, fark etmez.
• Kara toprak altındaki altın, taştan farksızdır; oradan çıkınca, beylerin başına tuğ tokası olur.
• Sebebini sorarsan, sana söyleyeyim; er mert ve yiğit, sözümü dinle.
• Bu yalinguk (insan) adi insana yanıldıgı için verildi; yanılmak insan için yaratıldı.
• İnsanların seçkini insanlığa faydalı olan insandır. Halk nazarında muteber kimse, merhametli olan insandır.
• İyi hareket et, kötülerin zararlarını ortadan kaldır!
• Kara toprak altındaki altın, taştan farksızdır. Oradan çıkınca, beylerin başında tuğ tokası olur.
• Kimin sana biraz emeği geçerse, sen ona karşılık daha fazlasını yapmalısın.
• Menfaat sandalyeye benzer; başında taşırsan seni küçültür, ayağının altına alırsan seni yükseltir.
• Sen bana yanılmayan bir kimse söyleyebilir misin; ben sana yanılan binlerce insan göstereyim.
• İnsandan insana çok fark vardır; bu fark bilgiden ileri gelir, sözüm buna dairdir.
• Bu sözümü bilgili için söyledim, bilgisizin dilini ben de bilemiyorum.
• Anlayış ve bilginin ne olduğunu bilen, bu memleket beyi ne der, dinle.
• Dünyayı elde tutmak için, insan anlayışlı olmalıdır; halka hakim olmak için ise, hem akıl, hem cesaret gerekir.
• Dünyayı elinde tutan, onu anlayış ile tuttu; halka hükmeden, bu işi bilgi ile yaptı.
• Benim bilgisiz ile hiç bir sözüm yoktur; ey bilgili, iste ben senin kulunum.
Kutadgu Bilig / Örnek Metinler
Tarih: 25 Temmuz 2013 | Bölüm: Kutadgu Bilig | Yorumlar: 1 Yorum var.
Kılıçla Kalem
Kılıç teper erkentağı tepremez,
Kılıç kanga kirse bey inçlik yemez.
Kılıç deprenirken düşman deprenemez,
Kılıç kına girince beyin içi rahat edemez.
Kılıç til tüzer, hem budun kazganur,
Kalem il tüzer hem hazine urur.
Kılıç hem yurdu düzenler hem de halkı kazanır,
Kalem yurdu düzeltir ve hazineyi korur.
Kılıç kan tamarsa beyi alur,
Kalemdenkara tamsa altun kelür.
Kılıç kan damlattıkça, bey Fetihler yapar,
Kalemden kara (mürekkep) damlasa altın gelir.
Karışık Beyitler
Kurugmış yığaçlar tonandı yaşıl,
Bezendi yibül, al sarıg, kök, kızıl.
Kuru ağaçlar, yeşile donandı.
Mor, al, mavi, kızıl (çiçeklerle) bezendi.
Kişi könli tüpsüz teniz tek durur,
Bilig yinçü sanı tüpinde yatur.
İnsangönlü, deniz gibidir.
Bilgi, inci misali ( o denizin) altındadır.