Sözcük Türleri
Tarih: 17 Eylül 2011 | Bölüm: Sözcük Türleri | Yorumlar: 7 Yorum var.
Batılı dil bilimciler tarafından yapılan çalışmalarda, kelime türleri genellikle sekiz gruba ayrılır. Bu tür sınıflandırmalar Türkçeye aşağı yukarı aynı şekilde uyarlanmıştır. Kelime çeşitlerinin sınıflandırılmasında dikkate alınan birtakım özellikler kelime çeşitleri arasındaki farkı daha da keskinleştirir. Buna göre kelimelerin hangi sınıfa ait oldukları anlamsal özelliklerinden ziyade daha çok biçim bilgisel özellikleriyle belirlenir.
Dilbiliminin geleneksel anlayışı, kelime çeşitlerini anlamlı kelimeler ve görevli kelimeler olmak üzere ikiye ayırır. Her bir sınıfa ait kelime çeşitleri kendi içlerinde de alt gruplara ayrılmaktadır. İsim, sıfat, zarf ve fiil anlamlı kelimeler sınıfının birer üyesi olurken edat, bağlaç, zamir ve ünlemler de görevli kelime sınıfının birer üyesi durumundadır.
Lütfen aşağıdaki tablodan ayrıntılarını görmek istediğiniz sözcük türünü seçiniz.
İsim Soylu Sözcükler |
Edat Soylu Sözcükler |
Fiiller |
1. İsim – İsim Çekim Ekleri 2. Sıfat 3. Zamir 4. Zarf |
1. Edat 2. Bağlaç 3. Ünlem |
1. Fiil – Ek Fiil – Birleşik Fiil – Fiilimsi – Birleşik Zamanlı Fiil – Anlam Kayması |
Anlamlı ve görevli kelimeler arasındaki farklar kısaca aşağıdaki gibi sıralanabilir:
Anlamlı kelimeleri görevli kelimelerden ayıran özelliklerin başında, anlamlı kelimelerin sayı bakımından çok fazla olması gelir. Buna karşın görevli kelimeler dilde sayıca sınırlıdır ve dilin bütün konuşanlarınca –ağız farklılıkları bir kenara bırakılacak olursa– aynıdır. Sayı açısından yaklaşıldığında görevli kelimelerin sayılarının belirlenebileceği veya tahmin edilebileceği muhakkaktır. Bu açıdan isim, sıfat, zarf ve fiiller anlamlı kelimeler grubunda; zamir, bağlaç, edat ve ünlemler de görevli kelimeler sınıfında yer almaktadır.
Edat – İlgeç
Tarih: 17 Eylül 2011 | Bölüm: Sözcük Türleri | Yorumlar: 4 Yorum var.
Edatlar kendi başlarına anlamları olmayan görevli kelimelerdendir. Bu kelimeler diğer kelimelerle, özellikle isimlerle grup kurarak (adam gibi, kuş kadar) anlam ilişkisi oluştururlar. Kelimelerin edatlara bağlanması bazen eksiz bazen de eklidir. Deve kadar, kum gibi, çocuk için, deniz aşırı vb. örneklerde edat olan kelimeler yalın bir isim almışlardır.
Tek başına bir anlam taşımayan, ancak kendinden önceki sözcükle birlikte kullanıldığında belirli bir anlamı olan sözcüklerdir. Edatlar çekim eki alırsa adlaşırlar.
Bazı hallerde isimler edatlara yönelme durum ekiyle bağlanabilirler: “eve doğru, rüzgâra karşı, akşama dek…” Bazıları ise kendilerine ayrılma durum ekli isim ister: “pencereden dışarı, dersten sonra, işten dolayı…” Zamirler de edatlara ilgi durum ekiyle bağlanırlar: “benim gibi, senin için, bizim ile…”
Türkçede en çok kullanılan edatlardan bazıları, aşağıda gösterilmiştir.
Gibi: Benzetme ilgisiyle ismi nitelerse sıfat öbeği, fiili nitelerse zarf öbeği kurar.
* Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendi. (sıfat)
* Dev gibi dalgalar sahile vuruyordu. (sıfat)
* Yüzün bir kır çiçeği gibi usulca söner. (zarf)
* Dolu bir kadeh gibi kırılıyorum avuçlarında.(zarf)
* Sen de onun gibi düşünüyorsun (karşılaştırma)
* Annem gibi dolma yapan dünyada bulamazsın (k.)
* Yataktan kalktığı gibi dışarı fırladı.(hemen,o anda)
* Haberi aldığı gibi yola çıktı.(hemen,o anda)
* Ben ona insan gibi davrandım.( yakışır biçimde)
* Birbirinizle adam gibi konuşun.( yakışır biçimde)
* Saat üç gibi yanına gelirim. (dolayında)
* Final maçı akşam sekiz gibi başlar ( dolayında)
* Bugün yağmur yağacak gibi (tahmin)
* Galatasaray bu maçı alacak gibi (tahmin)
* Bir an onu sever gibi oldum (yaklaşma)
* O sırada güneş çıkar gibi oldu. (yaklaşma)