Leff-ü Neşr – Sıralı Açıklama Sanatı
Tarih: 16 Ekim 2011 | Bölüm: Söz Sanatları | Yorumlar: Yorum yok.
Bir dizede iki ya da daha fazla kavramdan bahsettikten sonra diğer dizede onlarla ilgili açıklama yapmaktır. Genellikle bir beyit içinde, birinci dizede birkaç şeyi anlattıktan sonra, ikinci dizede bunlarla ilgili benzerlik ve karşıtlıkları belirt meye leff ü neşr denir. Bu sanat düzyazıda da görülebilir. Genellikle bir beyit içinde birinci dizede en az iki şey söyleyip, ikinci dizede bunlarla ilgili benzerlik ve karşılıkları verme sanatıdır.
ÖRN: Bâran değil, şafak değil, ebr-i seher değil
Gözyaşıdır, ciğer kanıdır, dâd-ı ah’tır.
Açıklama: Bu dizelerde bârana (yağmur) karşılık olarak gözyaşı, şafağa (güneşe batarkenki kızıllık) karşılık olarak ciğer kanı, ebr-i seher’e (sabah bulutu) karşılık olarak dud-ı ah (ah’ın dumanı) verilmiştir.
ÖRN: Bağ-ı dehrin hem baharın hem hazanın görmüşüz.
Bir neşatın da gamın da rüzgarın görmüşüz.
Not: Teşbih ve istiare ile yakından ilgili olan bu sanat, ilk dizede söylenenlerin ikinci dizede düzenli ya da düzensiz açıklanışına göre ikiye ayrılır.
Karışık Örnekler:
– Hakir olduysa millet şanına noksan gelir sanma,
Yere düşmekle cevher, sâkıt olmaz kadr-ü kıymetten.
İstifham – Soru Sorma Sanatı / Edebi Sanatlar
Tarih: 16 Ekim 2011 | Bölüm: Söz Sanatları | Yorumlar: 3 Yorum var.
Anlatımı daha etkili hale getirmek için cevap alma amacı gütmeden soru sormaktır.Yanıt alma amacı gütmeden, duyguyu ve anlamı güçlendirmek için, anlatılmak istenenlerin soru biçiminde anlatılmasıdır. Sözü, cevap beklemeksizin anlamı güçlendirmek için soru soruyormuş gibi kullanma sanatıdır.
ÖRN: Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
– Şakaklarıma kar mı yağdı ne var?
Benim mi Allah’ım bu çizgili yüz?
– Sana dar gelmeyecek makberi kimler kazsın?
– Şu karşıma göğüs geren
Taş bağırlı dağlar mısın?
– Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım!
– Her gün bu kadar güzel mi bu deniz?
Böyle mi görünür gökyüzü her zaman?
Tenasüp – Uygunluk Sanatı / Edebi Sanatlar
Tarih: 16 Ekim 2011 | Bölüm: Söz Sanatları | Yorumlar: 3 Yorum var.
Anlam yönünden birbiriyle ilgili sözcükleri bir arada kullanmaktır. Bir dize, beyit ya da dörtlük içinde anlamca birbiriyle ilgili sözcükleri birarada kullanma sanatıdır. Anlamca birbiriyle ilgili sözcüklerin bir arada kullanılması sanatıdır. Karşıt anlamlı sözcüklerin bir arada kullanılması tenasüp değildir.
ÖRN: Lâleyi sümbülü, gülü hâr almış.
Zevk u şevk ehlini âh u zâr almış.
Bu beyitte lâle, sümbül, gül, hâr (diken) arasında ayrıca zevk, şevk ve âh, zâr sözcükleri arasında tenasüp sanatı vardır.
ÖRN: Deli eder insanı bu dünya,
Bu gece,bu yıldızlar,bu koku,
Bu tepeden tırnağa çiçek açmış ağaç.
ÖRN: Artık demir almak günü gelmişse zamandan,
Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan.
ÖRN: Arım,balım,peteğim,
Gülüm, dalım, çiçeğim,
Bilsem ki öleceğim,
Yine seni seveceğim,
Tekrir – Yineleme Sanatı / Edebi Sanatlar
Tarih: 16 Ekim 2011 | Bölüm: Söz Sanatları | Yorumlar: 6 Yorum var.
Anlatımı güçlendirmek için bir sözü sık sık tekrar etmektir. Sözün etksini güçlendirmek amacıyla anlamın üzerinde yoğunlaştığı sözcük ya da söz öbeklerini arka arkaya yinelemektir. Sözün etkisi güçlendirmek için sözcük ya da söz grubunu yineleme sanatıdır.
ÖRN: Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi;
Kaldırımlar, içimde yaşamış bir insandır.
Kaldırımlar, duyulur, ses kesilince sesi;
Kaldırımlar, içimde kıvrılan bir lisandır.
Necip Fazıl
ÖRN: Büyüksün ilahi büyüksün büyük,
Büyüklük yanında kalır pek küçük.
Ali Haydar Bey
ÖRN: Beni bende demen,ben değilim,
Bir ben vardır,bende benden öte.