Birleşik Zamanlı Fiil Nedir?
Tarih: 7 Nisan 2015 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 11 Yorum var.
Birleşik zamanlı fiiller nedir, birleşik zamanlı eylemlere örneklerle 7. sınıf konu anlatımını bu sayfada bulabilirsiniz. Birleşik yapılı fiillerle sıkça karıştırılan bu konu, fiillerin almış oldukları kip ekleriyle çekimlenirken birden fazla kip eki alıp almadığı durumları ifade eder. Fiiller, bilindiği üzere cümle içerisinde yüklem olarak kullanılırken bazı kip eklerini alırlar. Bu kip ekleri çekimli fiiller ortaya çıkarır. İşte bir fiilin, çekimlenirken birden fazla kip eki alma durumu “birleşik zamanlı (çekimli)” şeklinde ifade edilir.
Bu dil bilgisi terimini daha ayrıntılı biçimde tanımlayacak olursak, “Türkçede bir fiilin çekimlenirken birden fazla haber veya dilek kipi alması durumuna” birleşik çekimli / zamanlı fiil denir. Bir fiil, haber veya dilek kiplerinden birini almışken, ikinci bir kip eki olarak görülen geçmiş zaman (hikâye), duyulan geçmiş zaman (rivayet) veya şart kiplerinden birini alırsa, işte bu fiile birleşik çekimli fiil denilmektedir.
Örnek: “Bugün doğum günün olduğunu bilmiyordum.” cümlesinde geçen “bil-mi-yor-du-m” çekimli fiili, hem “-yor” şimdiki zaman ekini hem de “-du” görülen geçmiş zaman ekini almıştır. İşte bu fiil, birleşik zamanlı bir fiildir.
Fiil Çatısı
Tarih: 17 Eylül 2011 | Bölüm: Fiilde Çatı | Yorumlar: 1 Yorum var.
Daha önce de bahsedildiği gibi Türkçe biçim bilgisi söz dizimiyle ve dil bilgisinin diğer alanlarıyla yakından ilişkilidir. Fiil çatısı, biçim bilgisi ve söz dizimi arasındaki bağlantıyı, etkileşimi çok iyi gösterir. Fiile eklenen küçük bir ek, fiilin unsurlarında büyük değişikliklere yol açar. Bu yüzden burada kısaca fiil çatısından bahsetmek yerinde olacaktır.
Çekimli bir fiilden oluşan yüklemin nesne ve özneye göre gösterdiği durumlara çatı denir. Bundan hareketle, yüklemin isim soylu sözcüklerden oluştuğu cümlelerde çatının aranmayacağını söyleyebiliriz. Çatı; yüklemin nesne ve özneyle ilgisi olduğundan, sorularda karşımıza çoğu kez, nesne-yüklem ve özne-yüklem ilişkisi olarak çıkar. Şimdi bunları ayrı ayrı inceleyelim.
NESNE – YÜKLEM İLİŞKİSİ
Fiiller nesne alıp almamalarına göre değişik şekillerde adlandırılır. Bunları dört grupta inceleyebiliriz.
1. Geçişli Fiil: Nesne alabilen fiillerdir. Bir fiilin nesne alıp almadığının nasıl anlaşılacağını cümle öğelerinde “nesne” konusunda işlemiştik. Buna göre, fiil nesne alıyorsa geçişli olacaktır. Örneğin; “Etrafı daha iyi görebilmek için ışığı yaktı.” cümlesinde “yaktı” yüklemdir; “o” gizli öznedir. Nesneyi bulmak için “O neyi yaktı?” diye soruyoruz. “ışığı” cevabı geliyor. Öyleyse yüklem nesne almıştır; “yakmak” fiili geçişli bir fiildir.