İsimlerle Fiillerin Farkları Nelerdir?
Tarih: 11 Ağustos 2015 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 3 Yorum var.
İsimlerle fiillerin farkları nelerdir, isimle fiil nasıl ayırt edilir gibi sorular ilkokuldan liseye kadar tüm sınıflarda karşımıza çıkar. Aslında çok basit bir bilgi ile bu soruya yanıt bulabilirsiniz; fakat dil bilgisi terimleri işin içine girince bazen fark etmek zor olabiliyor. İşte bu yazı aracılığıyla isimlerle fiillerin farklarını kolayca öğrenebileceksiniz.
İsimler ve fiilleri iki başlık altında karşılaştıracağız. Bu karşılaştırmalarla, bir kelimenin isim mi yoksa fiil mi olduğunu kolayca anlayabilirsiniz:
1. Anlam Yönünden Faklar
İsimler, varlıkları ve kavramları karşılayan kelimelerdir. Fiiller ise iş, oluş, hareket bildiren kelimelerdir. Yani isimlerde canlı veya cansız bir nesneyi, varlığı, eşyayı veya kavramı karşılama söz konusuyken; fiillerde bir hareket, devinim, iş, gerçekleşen bir olay söz konusudur. İşte bu durum, isimlerle fiillerin anlam yönünden farkını ortaya koyar.
Örnek: Anahtar, portakal, bulut, sezgi, ışık, Özkan, araba… (isim)
gezmek, düşünmek, yüzmek, bakmak, yürümek, konuşmak (fiil)
Sözde Özne Nedir?
Tarih: 30 Haziran 2015 | Bölüm: Cümlenin Öğeleri, Dil-Anlatım | Yorumlar: 13 Yorum var.
Cümlenin öğelerinden sözde özne nedir, hangi soru ile nasıl bulunur ve sözde özne örnekleri nelerdir gibi soruların yanıtlarını yazımızdan öğrenebilirsiniz. Cümlede işin kim tarafından yapıldığını belirten öznenin üç farklı çeşidi vardır. Bunlardan biri gerçek öznedir, ki bu cümlede işin kim tarafından yapıldığı apaçık gösterildiği zaman kullanılır. İkinci özne türü gizli öznedir, ki bu da işin kim tarafından yapıldığı aslında belli olduğu hâlde cümlede gösterilmeyen özne türüdür. Üçüncü özne türü olan sözde özneyi ise ayrıntılı olarak şöyle açıklayabiliriz:
“Cümlede işin kim ya da kimler tarafından yapıldığı belli olmadığında, yapılan işten etkilenen nesnenin üstlenmiş olduğu geçici görevdir.” tanımı, bize sözde özneyi açıklar. Dil bilgisi terimleriyle açıklayacak olursak, eğer cümle edilgen çatılı bir yapıda ise, yani cümlede işin kim tarafından yapıldığı belli değilse, o cümle içerisinde kullanılan nesne, cümlede gösterilen işi üstlenir ve sözde özne olarak adlandırılır. Şimdi bu tanımları bir örnek ile açıklamaya çalışalım:
“Otoparktaki araçlar temizce yıkandı.” cümlesinde yüklem, “yıkandı” çekimli fiilidir. Yükleme işi kimin yaptığını soralım. “Otoparktaki araçları kim yıkadı?” İşte bu soruya cevap vermemiz mümkün değildir. Çünkü araçları kimin yıkadığı cümlede gösterilmemiştir. Bu durumda soruyu şöyle değiştiriyoruz: “Kim / ne yıkandı?” İşte bu soruya “araçlar” cevabını verebiliriz. Normalde araçlar, yapılan yıkanma işinden etkilenen bir nesnedir. Fakat cümlenin gerçek öznesi olmadığı için, “sözde özne” görevini üstlenmiştir. Demek ki cümledeki sözde özne “otoparktaki araçlar” sözcük grubu olmalıdır.
Örtülü Anlam Nedir?
Tarih: 19 Nisan 2015 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 25 Yorum var.
Örtülü anlam nedir, cümlede örtülü anlam nasıl bulunur, örnekleriyle 8. sınıf konu anlatımını bu yazıda bulabilirsiniz. Cümlede anlamın bir alt başlığı olan örtülü anlam, TEOG ve YGS / LYS deneme sınavlarındaki öğrencilerin en çok yanlış yaptıkları sorulardan biridir. Bunun nedeni, örtülü anlamın kelime anlamından hareket edilerek çözülmeye çalışıldığında gayet zor bir soru tipi olmasıdır. Cümlenin ifade ettiği genel anlama bakıp, örtülü anlamın ne olduğunu bilerek hareket edildiğinde aslında bu soru tipi çok kolaylıkla çözülebilir.
Tanımını yapacak olursak, “cümle içerisinde doğrudan söylenmek istenmeyen veya ima edilen bazı bilgi / düşüncelere” örtülü anlam denir. Bazı cümlelerin içerisindeki kelimeler, doğrudan anlatmadığı hâlde bazı anlamları çağrıştırır. İşte cümleden anlaşılabilecek bu diğer anlamlara örtülü anlam denilmektedir. Örtülü anlam, adından da hareketle üstü kapalı ifade edilen bilgilerdir. Bir cümledeki örtülü anlamın ortaya çıkması, okuyucunun cümleyi iyi yorumlaması ile mümkündür.
Örneğin, “Sen de sinemaya gelsene.” cümlesinden, bu kişinin zaten başka birileriyle sinemaya gittiğini ve arkadaşını da davet ettiğini anlayabiliriz. İşte bu kişinin sinemaya tek başına gitmediği bilgisi, örtülü anlamdır. “Hava sıcaklıkları mevsim normallerine dönüyor.” cümlesinden, hava sıcaklıklarının cümlenin söylendiği zamana kadar mevsim normallerinin üstünde seyrettiği anlaşılabilir. İşte bu bilgiler, aslında cümlede söylenmediği hâlde cümlenin anlamından çıkarılmaktadır.
Genel ve Özel Anlam Nedir?
Tarih: 6 Şubat 2015 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 15 Yorum var.
Genel ve özel anlam nedir, genel anlamlı ve özel anlamlı kelime örnekleri, cümleler ile ilgili konu anlatımını bulacağınız bu yazımız, sözcükte anlam konularından birini içermektedir. Genel ve özel anlam, kelimelerin kapsamı ile ilgili özelliklerini belirtmektedir. Yani bir kelimenin karşıladığı kavram alanının genişliği ve darlığını ifade etmektedir. Bunu aşağıdaki örneklerle daha iyi anlayacağınızı düşünüyoruz.
Bir kelime, birden çok türde varlığı veya kavramı karşılayacak bir anlama sahipse buna “genel anlamlı” kelime; yalnızca bir türde varlığı veya kavramı karşılayacak bir anlamı var ise de buna “özel anlamlı” kelime denir. Daha iyi bir tanımla; sözcüğün bir türün tamamı için kullanılmasına “genel anlam“, o türün sadece bir ya da birkaç örneğine işaret edecek şekilde kullanılmasına da “özel anlam” denir. Tanımlardan anlaşılacağı üzere, bir kelimenin kapsamı daraldıkça özel anlamlı, kapsamı genişledikçe genel anlamlı olur.
“Evren” çok kapsamlı bir kelimedir; çünkü bütün gök varlıklarını kapsar. “Galaksi” ise evrenden daha özel bir kelimedir; çünkü o evrenin bir parçasıdır ve milyonlarca gezegeni kapsar. “Dünya” galaksinin bir parçasıdır ve ondan daha özel anlamlı bir varlığı ifade eder. “Türkiye” dünyadaki ülkelerden biri olduğu için, dünyaya göre daha özel anlamlıdır. Bunu böylece sürdürebiliriz. Bu sıralamaya göre;
“Evren -> Galaksi -> Dünya -> Türkiye -> Mersin -> Silifke”