Gösterge ve Dil Göstergesi Nedir?
Tarih: 28 Mayıs 2016 | Bölüm: Dil Bilimi | Yorumlar: Yorum yok.
Bir kavram olarak gösterge, bir anlamı işaret eden her türlü belirti, iz veya işareti karşılamaktadır. Yani temelde bir anlam boyutu bir de biçim boyutu olan iki şey arasında bir bağ kurmaya dayanır. Her alanda kurulabilen bu bağlara gösterge denir. Kuşkusuz gösterge geniş kapsamlı bir kavramdır, sadece dilde değil sosyal veya doğal yaşamda da bulunur. Fakat bu yazıda özellikle dilsel göstergeler üzerinde yoğunlaşacağız.
Dilimizde anlamı olan her birime gösterge denilmektedir. Daha açık bir tanımla “kendisi dışında bir şeyi gösteren, onun yerini tutabilen, düşündüren ve bir şeye işaret eden nesne, görünüş, kelime veya her türlü belirtiye” gösterge denilmektedir. Bu tanımdan anlaşılacağı üzere bir göstergenin “gösteren” ve “gösterilen” olmak üzere iki yönü vardır. Bizi düşündüren, kafamızda bir şeyi canlandıran her türlü işaret gösterendir. Kelimeler, resimler veya çeşitli simgeler gösteren olabilir. Gösterenlerin işaret ettiği, zihnimizde canlanan her türlü anlam ise gösterilendir.
Bir örnekle gösterge kavramını açıklamaya çalışırsak, “UÇAK” kelimesi bir göstergedir. Çünkü bu kelimeyi gördüğümüzde zihnimizde hızlı bir şekilde uçabilen, kanatları olan bir araç gelmektedir. İşte bu göstergenin gösteren kısmı uçak kelimesi, gösterilen ise uçarak ulaşımı sağlayan araçtır. Aynı şekilde aşağıda örneklenen göstergelerde kelimeler bir dilsel göstergedir. Portakal diyince hepimizin aklına gelen meyve, gösterilendir. Aynı şekilde hepimiz için timsah kelimesi, yırtıcı bir hayvan görüntüsünü zihnimizde çağrıştırır.
Dil Göstergelerinin Özellikleri
Tarih: 25 Mayıs 2016 | Bölüm: Dil Bilimi | Yorumlar: Yorum yok.
Dil göstergelerinin belli başlı özellikleri ve örnekleri aşağıda ayrıntılı olarak incelenmiştir. Her ne kadar dil bilimsel bir konu olarak ele alındığında, anlaması biraz güç gibi görünüyorsa da örnekler üzerinde kafa yorulduğunda aslında anlatılanlar dil göstergesi olarak kabul ettiğimiz kelimelerin mantık boyutunda incelenmesidir. Dil göstergelerinin önemli dört özelliği başlıklar altında örneklerle gösterilmiştir.
Nedensizlik
Dil göstergeleri ses taklidi kelimeler (yansıma) dışında nedensizdirler. Oldukları gibi kabul edilmişlerdir. “Tak, Cız, Hav” gibi yansıma kelimelerin kaynağı belli olduğu için nedensiz değildir; fakat diğer tüm kelimelerin ortaya çıkışları ile ilgili birçok farklı teori bulunmakta ve hangisinin doğru olduğu konusunda farklı fikirler ileri sürülmektedir. Bunun için yansıma kelimeler dışındaki tüm göstergeler nedensizdir, sorgulanamaz.
Dildeki göstergelerde, hangi gösterenin hangi gösterileni işaret edeceği ile ilgili bir neden bağı kurulamaz. Yani dil göstergesinin gerçeklik kazandığı seslerle, karşıladığı kavram arasında hiçbir nedenlilik ilişkisi kurulamaz. Bu göstergeler (kelimeler) toplumsal uzlaşma sonucunda ortaya çıkmıştır.