Azımsama Cümleleri
Tarih: 19 Nisan 2016 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 10 Yorum var.
Kelimenin anlamından hareketle anlaşılabileceği üzere, “azımsama” cümleleri bir şeyi yeterli bulmama anlamını ifade etmek için kullanılır. Azımsama, TDK tarafından “Bir şeyin umulduğundan az olduğu yargısına varmak, az görmek, az bulmak” şeklinde tanımlanmaktadır.
Her ne kadar küçümseme cümleleriyle karıştırılsa da, azımsama cümleleri bir şeyin az olduğunu ifade etme, yeterli görülmeyen bir durumu vurgulama amacı taşır. Küçümseme cümleleri ise aşağılama, kibirlenme, küçük görme duygularını taşır. Yani aslında bu iki cümle türü birbirinden çok farklıdır.
Örnek: – Bu çalışmayla mı Türkiye birincisi olacaksın?
Yukarıdaki sözü söyleyen kişi, karşısındaki kişinin çalışmasını Türkiye birincisi olması için yeterli görmemekte ve bunu vurgulamaya çalışmaktadır. Bunun için bu azımsama cümlesidir. Burada dikkat edilmesi gereken diğer bir husus ise, aslında kişinin istese daha fazla çalışabileceğini ve böylece Türkiye birincisi olabileceğini hissettirmektir.
Küçümseme Cümleleri
Tarih: 29 Mart 2016 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 8 Yorum var.
Cümlenin anlam özelliklerinden biri olan küçümseme cümleleri, genellikle bir alay, aşağılama ifade etmek için kullanılır. Küçümseme; “bir kişiyi, olayı veya durumu önemsiz, değersiz bulmak, küçük görmek” olarak tanımlanabilir. Bu tarz cümlelerde genellikle kişinin beğenmeyişi, kibirlenmesi söz konusudur. Bir kişinin çabasını veya ortaya koyduğu çalışmasını beğenmeyip, onu yerme işinin ta kendisidir.
“O da eli fırça tutan herkes gibi, büyük bir ressam olduğunu zannediyor.” cümlesinde, bahsi geçen kişinin kendini büyük bir ressam olarak görmesinin yersiz olduğu, onun aslında pek de başarılı bir ressam olmadığı ifade edilmeye çalışılıyor. Bu sözlerin sahibi, bahsi geçen kişiyi küçümsemekte, onu beğenmemekte ve hafife almaktadır.
NOT: Sadece kişiler değil, diğer varlıklar, olaylar veya düşünceler de küçümsenebilir.
Örnek: – Böyle odun bir adamın kibarlığı ancak bu kadar olur!
Kanıksama Nedir?
Tarih: 9 Aralık 2015 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 20 Yorum var.
Kanıksama kelimesinin anlamı, “sık tekrar edilen şeylere alışma” tanımıyla özetlenebilir. Son zamanlarda sıkça duyduğumuz bu kelime, insanların sıklıkla birkaç kelime kullanarak ifade ettiği anlamı karşılamak üzere kullanılır olmuştur. Kişilerin bir konuda maruz kaldıkları olumsuz etkilere karşı, artık tepki gösterememe durumunu anlatmaktadır.
Kanıksamak, aslında bir “duyarsızlaşma” olarak kabul edilmelidir. Çevremizde hoşumuza gitmeyen şeyler olabilir veya doğrudan bize yönelen olumsuz uyarıcılar ortaya çıkabilir. Önce tepkimizi ortaya koyarız, refleks olarak kabullenmeyiz bazı şeyleri. Fakat tepkilerimizin işe yaramadığını gördüğümüzde veya bu etkiye maruz kalmak zorunda olduğumuzda artık tepki gösteremez hâle gelir, duyarsızlaşırız.
Örneğin ülkemizde yaşanan şiddet olayları yüzünden, son günlerde sıkça bu tür haberleri televizyonlarda görüyoruz. Bu tür olaylar karşısında insanlar ilk başlarda çok ciddi tepkiler verip, ülke olarak bunu yapanlar karşısında bir tepki ortaya koyuyor olsak da, her gün bu tür haberler görmenin acı sonucu olarak ne yazık ki milletimiz şiddet olaylarını kanıksayıp, artık bunlar karşısında eski duyarlılığını yitirmeye başlıyor ne yazık ki.
Ön Yargı Cümleleri
Tarih: 2 Aralık 2015 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 1 Yorum var.
Bir kişiyle veya olayla ilgili önceden olumlu veya olumsuz karar vermeye ön yargı denir. Ön yargının diğer adı peşin hükümlü olmaktır. Bazen bazı olay veya durumlar hakkında, kendi izlenim, sezgi, bilgi, duygu veya düşüncelerimize dayanarak ileriye dönük kestirmelerde bulunuruz. Henüz olayların başında, onların sonucunda nelerin gerçekleşeceğine dair beklentilerimizi yansıtan cümleler kurarız. Bunlar olumlu veya olumsuz olabilir. İşte bu sözlere ön yargı cümleleri denir.
“Yeni ürettiğimiz araba çok satacak.” cümlesinde araba daha piyasaya çıkmamıştır, tüketicilerin buna ne kadar ilgi göstereceğini bilmek mümkün değildir; fakat üretici ön yargılı davranarak çok satacağını ifade etmektedir. Aynı şekilde “Kitabını titizlikle inceledim ve çok satanlar listesine gireceğinden hiç kuşkum yok.” cümlesinde kitabın çok satanlar listesine girmesi henüz gerçekleşmemiş bir olaydır. Belki de hiçbir zaman gerçekleşmeyecektir. Fakat sözün sahibi kendi izlenimlerine dayanarak böyle bir kestirme yapmış ve ön yargılı davranmıştır.
Örnek: – Biliyorum beni hiç sevmiyorsunuz.
– Sanatçının son şarkısı rekorlar kıracak.
– Dergiyi şöyle bir inceledim ve gerçekten önümüzdeki sayılarda harika yazılar olacağına kanaat getirdim.
– Sen sınavdan 90 al, ben kafamı keserim!
– Eminim bu haber gündeme bomba gibi düşecek.
– Onun suçlu olduğuna adım gibi eminim.
– Son filminin de tutmayacağı apaçık ortada.
– Serhat’ın bir baltaya sap olmayacağı en başından belliydi.
– Müdür bizi görür görmez bağırıp çağıracak.