Çekimli Fiil ile Fiilimsi Arasındaki Fark Nedir?
Tarih: 20 Eylül 2017 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 6 Yorum var.
Bir cümlede kullanılan çekimli fiil ile fiilimsinin arasındaki farkı bulmak bazen zor olabiliyor. Aslında kip eklerini, fiil çekimini ve fiilimsi eklerini iyi bilen bir kişi için belki de anlatacaklarımız çok basit gelebilir. Fakat cümlelerde sıklıkla karıştırılan bu konunun püf noktaları hakkında açıklamalar yapmaya çalışacağım.
Çekimli fiilin ne olduğunu, cümlede fiilimsinin nasıl bulunacağını daha önce yazılarımızda anlatmıştık. Bu yazılara öncelikle bir göz atmanız, konuyu daha iyi kavramanızı sağlayabilir. Her zaman söylenen şu kuralı da hatırlatarak konu anlatımına başlıyoruz: Fiilimsiler de çekimli fiiller de fiil kök ve gövdelerine aldıkları eklerle oluşur. Fakat fiilimsiler cümlelerde isim, sıfat veya zarf görevinde kullanılırken; çekimli fiiller cümlede yine fiil olarak (yüklem) görev alırlar.
Bir çekimli fiil için “fiil + kip + şahıs” üçlüsünün bulunması şarttır. Ve bu üçlü bir aradayken bir yargı bildirir ve cümlede yüklem görevi üstlenir. Örneğin “oku-yor-sun” kelimesinde “oku-” fiil kökü bir adet kip eki (-yor) ve bir tane de şahıs eki (-sun) almıştır. Ve bu kelime zaman ve yargı bildiren bir yüklemdir. Demek ki çekimli fiiller mutlaka kip eki alırlar ve her zaman bir yargı bildirirler. Fakat fiilimsiler kesinlikle kip eki alamazlar, ayrıca yargı bildirmezler.
Çekimli Fiil Nedir?
Tarih: 16 Kasım 2014 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 78 Yorum var.
Türkçe dersi 7. sınıf konu anlatımı içerisinde çekimli fiil nedir, fiil çekimi, kip ekleri, çekimli fiiller örnekleri gibi konular gerçekten büyük bir yer kaplamaktadır. 7. sınıfın Türkçe müfredatının dil bilgisi kazanımları, büyük oranda fiiller üzerinde yoğunlaştığı için bu konuyu iyi kavramak gerekir. Çekimli fiiller, cümlelerin temel taşıdır; çünkü cümleler yargı bildirmek zorundadır ve fiil cümlelerinin yargı bildirebilmesi için mutlaka çekimlenmiş bir fiile ihtiyaçları vardır.
Çekimli fiili; “kip ve şahıs eki almış fiil” olarak tanımlamak mümkündür. Daha ayrıntılı bir tanımla, “bir fiilin, yargı bildirmek amacıyla zaman / dilek kiplerinden birini alıp, bir şahsı gösterebildiği fiiller” olarak tanım yapabiliriz. İki tanımada da ortak olan, fiilin “kip + şahıs” eklerini almasıdır. Kip ekleri, “-yor, -du, -ecek, -miş, -ar” gibi zaman ifade eden veya “-meli, -se, -e” gibi dilek anlamı ifade eden eklerdir. Şahıs ekleri ise, “yaptı-m, gördü-nüz, geliyor-lar” gibi kelimelerde görülen “-m, -nüz, -lar” gibi işi kimin yaptığını belirten eklerdir.
Eğer bir fiil, yukarıda gösterdiğimiz kip ve şahıs eklerinden herhangi birini almışsa, buna “çekimli fiil” diyoruz. Kip ve şahıs eklerini almayan fiiller, kök / gövde durumundadır ve bunlara “mastar” denilir. Örneğin “görmek, yürümek, çalışmak, sezmek, bakışmak, yazmak, gelmek” gibi fiiller, henüz kip ve şahıs eklerini almadıkları için mastar hâlindedir. Şimdi bu kelimelere kip ve şahıs ekleri getirerek, onları fiil çekimine sokalım ve sonucunda çekimli fiiller elde edelim: