Ses Değişmeleri / Ünlü – Ünsüz Değişmesi
Tarih: 18 Ekim 2011 | Bölüm: Ses Bilgisi | Yorumlar: Yorum yok.
Bir sesin başka bir sese dönüşmesine ses değişmesi denir. Değişmeler ünlü değişmeleri ve ünsüz değişmeleri olmak üzere iki ana kategoride incelenebilir.
Ünlü Değişmeleri: Kelime içindeki ünlüler, benzeşme nedeniyle veya ünsüzlerin etkisiyle değişikliğe uğrayabilir. Ünlü değişmeleri, niteliklerine göre şöyle sınıflandırılabilir:
Art Ünlülerin Önlüleşmesi: Türkçe kelimelerde /y/, /ş/, /l/, /c/, /ç/, /n/ ünsüzlerinin etkisiyle ortaya çıkar. Örneğin Eski Türkçe yana > Türkiye Türkçe yine, Eski Türkçe yaşıl > Türkiye Türkçe yeşil. Eski Türkçe kanı > Türkiye Türkçesi hani, ana > anne. Yabancı kökenli kelimelerde önlük-artlık uyumu nedeniyle önlüleşme olur: zeytu:n>zeytin vb.
Ön Ünlülerin Artlılaşması: Bazı kelime ve şekillerde tarihî dönemlerde sesbirim olan /n/ etkisiyle artlılaşma gerçekleşmiştir: Eski Türkçe tenri>Tanrı, ben+ke>bana>bana. Yabancı kökenli kelimelerde önlük-artlık uyumu nedeniyle artlılaşma olur: di:va:r>duvar vb.