Tekrir – Yineleme Sanatı / Edebi Sanatlar
Tarih: 16 Ekim 2011 | Bölüm: Söz Sanatları | Yorumlar: 6 Yorum var.
Anlatımı güçlendirmek için bir sözü sık sık tekrar etmektir. Sözün etksini güçlendirmek amacıyla anlamın üzerinde yoğunlaştığı sözcük ya da söz öbeklerini arka arkaya yinelemektir. Sözün etkisi güçlendirmek için sözcük ya da söz grubunu yineleme sanatıdır.
ÖRN: Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi;
Kaldırımlar, içimde yaşamış bir insandır.
Kaldırımlar, duyulur, ses kesilince sesi;
Kaldırımlar, içimde kıvrılan bir lisandır.
Necip Fazıl
ÖRN: Büyüksün ilahi büyüksün büyük,
Büyüklük yanında kalır pek küçük.
Ali Haydar Bey
ÖRN: Beni bende demen,ben değilim,
Bir ben vardır,bende benden öte.
Tariz – İğneleme Sanatı / Edebi Sanatlar
Tarih: 16 Ekim 2011 | Bölüm: Söz Sanatları | Yorumlar: 4 Yorum var.
Bir kişiyi iğneleme,bir konuyla alay etme veya sözün tam tersini kastetmedir. Söylenen sözün ya da kavramın gerçek ve mecazlı anlamı dışında büsbütün tersini kastetmektir. Genelliklebir kişiyi ya da durumu iğnelemek, alaya almak için yapılır.
Sözcük anlamıyla dokundurma”,”taşlama”,”taş atma” demektir.Terim olarak; bir sözün görünürdeki anlamının tam tersi amaçlanarak kullanılmasıyla gerçekleştirilen mecazlı anlatımdır. Kinayedekinden daha keskin alay ve eleştiri içerir. Yazıda tariz, bazen parantez içerisinde ünlem ( ! ) işaretiyle belli edilir.
ÖRN: Bir yetim görünce döktür dişini,
Bozmaya çabala halkın işini,
Günde yüz adamın vur kır dişini,
Bir yaralı sarmak için yeltenme.
Huzuri
– Müftü Efendi bize kafir demiş.
– Tutalım ben ona diyem müselman.
– Lakin varıldıktan ruz-ı mahşere,
İkimiz çıkarız orda yalan.
– Bu ne kudret ki elifbayı okur ezberden.
Telmih – Hatırlatma Sanatı / Edebi Sanatlar
Tarih: 16 Ekim 2011 | Bölüm: Söz Sanatları | Yorumlar: 8 Yorum var.
Söz arasında herkesin bildiği bir olaya ya da kişiye işaret etme sanatı. Söz arasında herkesçe bilinen geçmişteki bir olaya, ünlü bir kişiye bir inanca ya da yaygın bir atasözüne işaret etmek, onu anımsatmaktır. Telmih edilen şey uzun uzadıya açıklanmaz, bir iki sözcükle anımsatılır.
Söz sırasında, herkesçe bilinen bir olayı geçmişteki bir olaya, ünlü bir kişiye, bir inanca. işaret etmeye, onu anımsatmaya telmih denir.
Çağrışıma dayanan bu sanatta anımsatılan şey uzun uzadıya açıklanmayıp bir iki sözcükle ifade edilir. Telmihte, anlatılan duygu ile işaret edilen olay arasında gizli bir benzetme söz konusudur.
ÖRN: “İnsanız, en şerefli mahlukuz,
Deyip de pek fazla övünmemiz haksız,
Atamız elma çaldı cennetten,
Biz o hırsızların çocuklarıyız.”
Şair, “Atamız elma çaldı cennetten” dizesiyle okuyucuya Adem ile Havva’nın cennetten kovulmasına neden olan olayı anımsatmakta ve telmih sanatına başvurmaktadır.
ÖRN: Ne büyüksün ki kanın kurtarıyor Tevhid’i
Bedr’in aslanları ancak bu kadar şanlı idi.
Şair, Çanakkale şehitleri için yazdığı bu dizelerde, düşmanla savaşan Mehmetçikleri Bedir Savaşı’ndaki Hz. Peygamberimizin askerlerine benzetiyor ve bu olayı anlatırken geçmişteki bir olaydan yararlanıyor.
Tevriye – Amacı Gizleme Sanatı
Tarih: 16 Ekim 2011 | Bölüm: Söz Sanatları | Yorumlar: Yorum yok.
İki değişik anlamı olan bir sözcüğün bir dize ya da beyitte iki anlamının da kullanılmasıdır. İki ya da daha çok anlamı olan bir sözün yakın ve uzak anlamlarını birlikte kastetme sanatıdır.
Birden çok gerçek anlamı olan bir sözü herkesçe bilinen (yakın) anlamında değil de uzak anlamını kastederek kullanmaya “tevriye” denir. Tevriyeli kullanılan sözlerin iki anlamı da gerçek anlamdır. Tevriyede mecaz yoktur; tevriye bu yönüyle kinayeden ayrılır.
– Tahir Efendi bize kelp demiz (Tahir: özel ad.)
İltifatı bu sözde zahirdir
Maliki mezhebim benim zira
İtikadımca kelp Tahirdir.
– Bu kadar letafet çünkü sende var,
Beyaz gerdanında bir de ben gerek.
– O güzel yüzün benli de,
Göğsün niye bensiz?
– Bak kalan bu kubbede hoş bir sada imiş,
Ben yarime gül demem,yarim bana gülmedi.
– Beyefendi ailenin güneşi,sen de ayısın.
– Sen gittin yaslara büründü cihan,
Soluyor dallarda gül dertli dertli.
– Şu köpek leşi de şurda fuzuli,
O kadar içerlediysen tut kıçından,
Vur yere de çıksın içindeki ruhi.