Küçültme Eki Nedir?
Tarih: 4 Eylül 2015 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 2 Yorum var.
Türkçede küçültme nedir, isimlerde küçültme ekleri nelerdir ve kullanımına örnek kelimeleri bu yazımızda sizlerle paylaşıyoruz. Küçültme ekleri, birçok dünya dilinde bulunduğu gibi Türkçede de vardır ve bu ekler hem bir duygu ifade eder hem de sıfat türetmek için kullanılır. Tanımlayacak olursak; “geldiği isim soylu kelimelere küçüklük, sevgi, şefkat, azlık, yakınlık, acıma gibi anlamlar yükleyen eklere” küçültme ekleri denir. Bu ekler, isimleri boyutlandırmaktan çok, bir duygu veya kavram ifade eder.
Türkçede yaygın olarak kullanılan küçültme ekleri, “-cik, -ce, -cek, -ceğiz, -imsi, -imtırak, -rek” olarak ifade edilebilir. Bu ekler vurguyu üzerinde toplar ve bu eki alan kelimeler cümle içerisinde farklı görevlerde kullanılabilir. Örneğin “kitap” kelimesine küçültme anlamı kazandırmak için “kitapçık” şeklinde küçültme eki gelebilir. Burada ekin görevi, kitap kavramının anlamını daha aza indirgemek, kastedilen eserin o kadar hacimli ve ciddi olmadığını göstermektir.
Küçültme ekleri, sadece küçültme anlamı için değil, aynı zamanda “acıma, şefkat” gibi anlamları karşılamak için de kullanılabilir. “Adamcağız, anneciğim, evceğiz, kedicik…” gibi örneklerde bu kullanım görülmektedir. Ayrıca bu ek, “ona yakın, onun gibi” anlamlarını karşılamak üzere de kullanılabilir. “Yeşilimsi, sarımtırak, büyükçe…” kelimeleri de bu kullanımı örneklemektedir.
Çekim Eki Nedir?
Tarih: 2 Eylül 2015 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 43 Yorum var.
Çekim ekleri konu anlatımına, çekim eki nedir, nelerdir, örnek kelimeler, farkları ve kısaca genel özellikleri hakkında bilgiler vererek başlıyoruz. 6. sınıf Türkçe dersi müfredatından başlamak üzere, ilk ve orta öğretimin neredeyse bütün kademelerinde Türkçe, dil anlatım, edebiyat vb. derslerde bu terimi kullanmayan yoktur. Yapım ekleriyle sıkça birbirine karıştırılan bu eklerin kapsamını, tanımını ve açıklamalarını en kısa ve özlü şekilde sizlere sunmaya çalışacağız.
Bir tanım yaparak başlayalım. Çekim ekleri, “eklendiği kelimenin cümle içerisinde farklı yer ve görevlerde kullanılmasını sağlayan; yeni kelime türetme amacı olmayan ekler” olarak tanımlanabilir. Yani bu ekler, yapım ekleri gibi bir kelimeden başka bir kelime türetme amacı taşımaz, yalnızca kelimelerin cümle içerisinde üstlendikleri geçici görevleri ifade etmek için kullanılırlar.
Örneğin “göz” isim kökü, eğer “-üm” çekim ekini alırsa, bu kelime anlamını tamamen yitirip yeni bir kelime ortaya çıkmaz. Gözün bana ait olduğunu belirtmek için “gözüm” kelimesini kullanırız. Yani kelimenin cümlede kullanılacağı yere ve göreve göre aldığı “-üm” eki, bir çekim ekidir. Fakat aynı kelime, “-lük” ekini alsaydı, göz kavramından tamamen farklı yepyeni bir kelime (gözlük) ortaya çıkacaktı. Ki o zaman kelimenin yapım eki aldığını söylememiz gerekir. İşte çekim ekleri bu şekilde, kelimenin anlamını ancak belirli yönleriyle etkileyen eklerdir.
Tekil – Çoğul ve Topluluk İsimleri
Tarih: 30 Ağustos 2015 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 19 Yorum var.
Türkçede tekil, çoğul ve topluluk isimleri / adları nedir, bu adların cümle örnekleri ile ilgili sıkça mesaj gelmesi üzerine bu yazıyı yazıyorum. İsimler, çeşitli yönlerden sınıflandırılır. İfade ettikleri varlığın sayısına göre yapılan sınıflandırmada ise, tekil isim, çoğul isim ve topluluk isimleri kavramları karşımıza çıkar. Bu konuda dikkat edeceğimiz şey, ismin karşıladığı varlığın sayısı veya miktarı olacaktır. Şimdi kısa kısa tanımlar yaparak bu terimleri açıklayalım:
Tekil İsim
Bir isim, eğer yalnızca bir varlığı, nesneyi, kişiyi, eşyayı veya kavramı karşılıyorsa, ayrıca “-lar/-ler” çokluk ekini almamışsa bu kelime tekil isim olarak adlandırılır. Yani bu isimlerin, belirttiği varlık grubundan yalnızca bir tanesini göstermesi gerekir. Adından anlaşıldığı üzere “teklik” ifade eder.
Örnek: kalem, insan, bulut, çiçek, başarı, dostluk, kapı, ödev…
Çoğul İsim
Birden fazla varlığı, nesneyi, kişiyi, eşyayı veya kavramı ifade eden ve mutlaka “-ler/-lar” çokluk ekini almış olan isimlere çoğul isim denir. Çoğul isimler, aynı türden birden fazla varlığı kapsayan ve adından anlaşılacağı üzere “çokluk” ifade eden isimlerdir.
Örnek: öğrenciler, evler, çiçekler, insanlar, dostluklar, halılar…
Fiilimsi Nedir? / Konu Anlatımı
Tarih: 28 Ağustos 2015 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 19 Yorum var.
Fiilimsi nedir, tanımı, çeşitleri ve cümle örneklerle konu anlatımı sayesinde bu konuyu oldukça kısa ve anlaşılır şekilde kavrayabileceksiniz. Özellikle 8. sınıf müfredatında yoğunlaşan bu konu ne yazık ki öğrenciler tarafından çok karıştırılmakla birlikte, öğrenildikten sonra testlerde çözmesi en kolay soruların başında gelmektedir. Bunun için konu anlatımında önerilen noktalara dikkatle bakılırsa, fiilimsi konusu kolayca öğrenilebilir.
Fiilimsiyi tanımlayarak işe başlayalım: “Fiil kök veya gövdelerinden belirli eklerle türetilen; fakat fiil özelliğini yitirerek cümle içerisinde isim, sıfat, zarf görevleriyle kullanılan kelimelere fiilimsi / eylemsi denir.” Tanımdan anlaşılacağı üzere, fiilimsilerin belli ekleri vardır ve bu ekleri alarak cümle içerisinde belli görevler üstlenirler. Fiilimsiler, fiil kök veya gövdelerinden türemelerine karşın, fiil özelliği taşımazlar ve çekimli fiil olarak kabul edilemezler.
Bu konuyu tam anlamıyla kavramak için, fiilimsinin üç türünün de eklerini kodlayarak ezberlemeniz gerekmektedir. Çünkü bu ekleri bilmeden cümle içerisinde fiilimsileri bulmanız oldukça zordur. Daha sonra bu eki alan fiilimsinin cümle içerisinde hangi görevle kullanıldığına bakmanız gerekir. Mesela “-mak” isim-fiil ekini alan bir kelimenin, cümle içerisinde mutlaka isim göreviyle kullanılması gerekmektedir. Eğer bu adımı da doğruluyorsa, bu kelimenin fiilimsi olduğunu söylemek mümkün olur.